BOB, bot op bot

In de meeste gevallen wanneer er over “bot op bot” wordt gesproken, wordt dit niet in een bijster positieve context gebruikt. Dit begrip brengt vaak een negatieve lading met zich mee omdat het in de meeste gevallen gaat over pijn, slijtage of andere problematische situaties in het lichaam. Zijn deze woorden onnodig zwaar en hebben we hier dan te maken met een nocebo? Of is dit simpelweg de waarheid en de juiste omschrijving van het gewricht? Het jaagt mensen in ieder geval angst aan waardoor ze in sommige gevallen slechtere keuzes maken met betrekking tot gezondheid. Wat nog erger is, is dat het mensen afschrikt om te bewegen uit angst voor meer klachten. Dit terwijl minder lichaamsbeweging juist de klachten van artrose kan verergeren. Er kan zeker sprake zijn van een vergevorderd stadium van artrose, maar in de meeste gevallen is de term bot op bot een dramatische overdrijving van de werkelijkheid.

De term “nocebo” verwijst naar het fenomeen waarbij negatieve verwachtingen leiden tot negatieve gezondheidsuitkomsten. In het geval van bot op bot kan het gebruik van deze term een nocebo-effect met zich meebrengen doordat mensen angst ontwikkelen om te bewegen en te ontmoedigen om actief te blijven. Dit is problematisch omdat bewegen juist tal van fysieke en mentale voordelen heeft, 

Wanneer spreken we eigenlijk van bot-op-bot?

Bot op bot kan een juiste beschrijving zijn van de toestand van het gewricht. Soms is er inderdaad sprake van veel verlies van het meeste of het grootste deel van het kraakbeen. We moeten dit zeker niet gaan verbloemen. Kraakbeen kan inderdaad verdwijnen en deze onbeschermde gewrichtsoppervlakken kunnen over elkaar heen schuiven en voor klachten zorgen. 

Om de ernst van artrose enigszins te objectiveren maken we in de medische wereld gebruik van de Kellgren en Lawrence (K&L) score. Dit is een systeem dat wordt gebruikt om de mate van artrose in de gewrichten te scoren op basis van röntgenfoto’s. Dit systeem werd ontwikkeld door Dr. John Kellgren en Dr. John Lawrence in 1957 en is sindsdien een veelgebruikt hulpmiddel bij de diagnose en het onderzoek naar artrose.

Het K&L-systeem maakt gebruik van een vijfpuntsschaal om de ernst van artrose te beoordelen, waarbij elke score een bepaalde mate van structurele schade en klinische symptomen vertegenwoordigt:

• Score 0: Geen aanwijzingen voor artrose.
• Score 1: Mogelijke beginnende artrose, waarbij er minimale osteofyten (botuitsteeksels) aanwezig zijn zonder duidelijke versmalling van de gewrichtsruimte.
• Score 2: Milde artrose met duidelijke osteofyten en versmalling van de gewrichtsspleet.
• Score 3: Matige artrose met meerdere osteofyten, duidelijke gewrichtsruimtevernauwing en mogelijke verharding van het bot(sclerose) aan de uiteinden van het gewricht.
• Score 4: Ernstige artrose met veel en of grotere osteofyten, forse vernauwing van de gewrichtsruimte, duidelijke bot verharding en mogelijk een geheel andere vorm van het gewricht.

Overdrijving en Misdiagnose

Het is lastig om te zeggen hoe vaak de term bot op bot overdreven wordt binnen de kamers van de medisch specialisten of andere zorgverleners. Er is hier namelijk niet veel onderzoek naar gedaan. Maar wanneer we op een andere manier naar de situatie kijken, zien we een paar duidelijke aanwijzingen die ons doen vermoeden dat meer nuance mogelijk terecht zou zijn.

Dit komt omdat het beoordelen van heup of knie artrose sowieso geen exacte wetenschap is. De diagnose is gevoelig voor fouten en de persoonlijke mening. De bias van de arts kan een grote rol spelen. Waar de ene arts ernstige artrose ziet, kan een ander hetzelfde beeld wellicht iets minder zorgwekkend vinden. Die ruimte voor interpretatie kan dus zomaar leiden tot overdrijving.

Er bestaat ook een kans dat iemand er financieel beter van wordt. We weten dat orthopedische operaties vaker worden voorgeschreven dan echt nodig is. Het overdrijven van de ernst van een aandoening kan er dus toe leiden dat mensen sneller besluiten om onder het mes te gaan. Operaties zijn tenslotte een bron van inkomsten voor ziekenhuizen en specialisten. Wel moet worden gezegd dat met de ontwikkelingen in de laatste jaren er steeds vaker voor wordt gekozen om een operatie uit te stellen en wordt er steeds meer de focus gelegd op conservatieve behandelingen. 

Er zijn genoeg redenen om aan te nemen dat de term bot-op-bot niet altijd helemaal correct en om de juiste redenen wordt gebruikt. De kans is groot dat niet elke diagnose zo zwart-wit is als het lijkt. En dat is toch wel iets om in gedachten te houden als je zelf ooit te maken krijgt met deze diagnose.

“Bot-op-bot” is misschien niet zo erg als mensen denken, maar het is niet de bedoeling dat klachten niet serieus genomen mogen worden. Het is waar dat een hoop mensen met welke mate dan ook van artrose weinig tot geen klachten hebben. Maar we mogen onze ogen daarom niet sluiten voor de gevallen waar er sprake is van duidelijke gevallen van artritis. Dit kan extreem pijnlijk zijn! En mensen daarover voor de gek houden helpt niemand.

Het is moeilijk om in te schatten wanneer bot op bot intimideren kan overkomen bij mensen. Zodra de woorden bot op bot worden genoemd of wordt laten zien aan mensen door middel van een foto is het vaak al te laat voor enige nuance. We zijn sterk geneigd om te denken: dit was het dan! Mensen worden gemakkelijk misleid in de richting van de angstige overtuiging dat hun lichaam een fragiele machine is die slijt en kapot gaat. Deze manier van denken is vertrouwd, verleidelijk en klinkt logisch. Het is in wezen het enige wat de meeste mensen denken te weten over geneeskunde of de gezondheidszorg.

Ons hele leven worden we overspoeld met ideeën, adviezen, therapieën en producten die daar op aansluiten. We moeten worden gestabiliseerd, uitgelijnd, ondersteund, gebalanceerd, aangepast! Het is op zoveel manieren verkeerd en toch nog steeds overweldigend dominant in orthopedie, sportgeneeskunde en alle manuele therapieën. Bot op bot staat als het ware voor alle bestaande angsten en misvattingen. Om deze reden is het in mijn ogen een psychologische sloopkogel! 

Wanneer we mensen vertellen dat ze “bot-op-bot” röntgenfoto’s hebben of de knieën van een 90-jarige, is dat in veruit de meeste gevallen eerder schadelijk dan behulpzaam. Hoewel het de ernst van de situatie wil benadrukken, zorgen zulke uitspraken vaak voor onnodige angst en vermijden mensen daardoor fysieke activiteit om hun gewrichten te besparen. Hoewel goedbedoeld, is dit contraproductief. Artrose is namelijk geen kwestie van slijtage door belasting. Artrose is een biologisch probleem van falende herstelprocessen en ontstekingsreacties. Inactiviteit kan de stofwisseling verslechteren, ontstekingen verergeren en uiteindelijk de artrose juist doen toenemen. De risico’s van stilzitten zijn veel groter dan die van bewegen. In plaats van gewrichten te sparen door niets te doen, is actief blijven juist cruciaal voor mensen met artrose.

Inactiviteit en een slechte conditie zijn veel gevaarlijker dan af en toe je knie te zwaar belasten. Het is zeker niet zo dat oefeningen een wondermiddel zijn voor artrose, maar het is om verschillende andere redenen wel van vitaal belang. Het is een ramp als mensen belasting gaan vermijden welke niet bijdraagt aan het probleem maar alleen maar een gunstige uitwerking kunnen hebben op de ervaren pijnklachten. 

Een van de belangrijkste bevindingen van hedendaagse studies is dat mensen die de diagnose bot-op-bot (BOB) kregen, vaker niet-operatieve behandelingen zoals oefeningen en gewichtsverlies negeren. In plaats daarvan gaven zij de voorkeur aan alternatieve en experimentele behandelingen met geen effect. Zelfs behandelingen met loze beloften zoals behandelingen die kraakbeen herstellen, wat dus een LEUGEN is…. 

Artrose is niet simpelweg slijtage. Hoe weten we dit? Er zijn hiervoor verschillende redenen:

• Artrose is bijna twee keer zo vaak voorkomend als voor de industriële revolutie, maar niet door stress op de gewrichten.
• Het is duidelijk niet voornamelijk te wijten aan stress op de gewrichten, omdat het zeer veel aanwezig is bij dikke mensen… in de handen!
• Lopen of rennen maakt niet dat een gewricht sneller slijt.
• Als het niet door slijtage komt, waardoor dan wel? Er is een verband tussen hartziekten en osteoartritis.
• Samenvattend, een wetenschappelijke review uit 2023 door Lynskey et al. verzamelde een berg bewijs dat schijnbaar mechanische aandoeningen zoals artritis en tendinopathie veel meer te maken hebben met metabolische gezondheid dan fysieke stressen. Artrose wordt ook wel Artritis genoemd en is in feite een ontstekingsziekte en technisch gezien is het een vorm van reuma.

Overdreven claims over ‘bot op bot’-contact zijn vaak misleidend. Hoewel het technisch correct kan zijn, kunnen deze uitspraken onnodige emoties oproepen en mensen onnodig angst aanjagen.

De gevaren van bot op bot -ontkenning

Het volledig negeren van BOB kan soms voelen als gaslighting, waarbij de pijn wordt afgedaan als iets anders dan de toestand van het gewricht. Sommige professionals minimaliseren de rol van fysieke pathologie in pijn en leggen in plaats daarvan de nadruk op de kracht van de geest. Dit kan de boodschap overbrengen dat de patiënt prima zou zijn als ze niet zo bang waren voor hun knieën. Dit fenomeen roept steeds meer weerstand op.

Hoewel de geest ongetwijfeld een rol speelt bij pijn, betwijfel ik of het verantwoordelijk is voor de meeste pijn bij een ontstekingsproces als artrose. Het is belangrijk om BOB serieus te nemen, zonder het te overdrijven.

Wat als de waarheid geruststellend was?

Mensen willen geen onzin, ze willen dat zorgprofessionals de waarheid vertellen zoals die is. De ernst van een aandoening minimaliseren voelt voor veel mensen afschuwelijk. De waarheid vertellen kan geruststellend zijn, zelfs als het slecht nieuws is. Onzekerheid en frustratie zijn een groot deel van het leven met chronische pijn, zoals bij artrose. Een duidelijke uitleg kan paradoxaal in sommige gevallen opluchting bieden.

Open en eerlijke communicatie over BOB kan dus werken voor bepaalde mensen, zolang het gevolgd wordt door de boodschap dat het vaak minder erg is dan het lijkt en door sterke aanmoediging om actief te blijven.

We moeten accepteren dat  pijn niet simpelweg “tussen de oren zit” of “puur fysiek is.” Het is altijd een mix van beide. Dit kan verrassend genoeg leiden tot weinig pijn en een prima functioneren, ondanks wat mogelijk eruit ziet als een slagveld in het kraakbeen.

Maar in sommige gevallen betekent het ook hevige pijn en beperkte mobiliteit! Soms hoort dat nu eenmaal bij het leven. Pijn heeft de gewoonte om te komen en gaan en dan vooral weer terug te komen.

BOB is complex. Er is dus geen pasklaar antwoord, zoals bij veel zaken in de geneeskunde (en eigenlijk in het leven). Het hangt ervan af. Ieder mens is anders, iedere situatie is uniek en dat betekent dat we niet altijd in hokjes moeten denken. Soms ligt de oplossing ergens in het midden. Het is juist die ruimte voor interpretatie die ons helpt om echt maatwerk te leveren en de beste zorg te bieden. Uiteindelijk is het de kunst om te blijven kijken, blijven luisteren en open te staan voor alle mogelijkheden. Want de waarheid ligt vaak in deze nuances.

Bot op bot klachten fysiotherapie

We moeten accepteren dat  pijn niet simpelweg “tussen de oren zit” of “puur fysiek is.” Het is altijd een mix van beide. Dit kan verrassend genoeg leiden tot weinig pijn en een prima functioneren, ondanks wat mogelijk eruit ziet als een slagveld in het kraakbeen.

Maar in sommige gevallen betekent het ook hevige pijn en beperkte mobiliteit! Soms hoort dat nu eenmaal bij het leven. Pijn heeft de gewoonte om te komen en gaan en dan vooral weer terug te komen.

BOB is complex. Er is dus geen pasklaar antwoord, zoals bij veel zaken in de geneeskunde (en eigenlijk in het leven). Het hangt ervan af. Ieder mens is anders, iedere situatie is uniek en dat betekent dat we niet altijd in hokjes moeten denken. Soms ligt de oplossing ergens in het midden. Het is juist die ruimte voor interpretatie die ons helpt om echt maatwerk te leveren en de beste zorg te bieden. Uiteindelijk is het de kunst om te blijven kijken, blijven luisteren en open te staan voor alle mogelijkheden. Want de waarheid ligt vaak in deze nuances. Neem gerust contact met ons op voor meer informatie.

Blijf op de hoogte